16 stycznia 1945 roku Armia Czerwona wkroczyła do Gorlic jako "wyzwoliciele"

^{Rosyjscy "wyzwoliciele" na ul. Stróżowskiej. Gorlice, 16.01.1945r. (Fot. Władysława Zabierowskiego ze zb. Mateusza Zabierowskiego)}

16 stycznia 1945 roku w Gorlicach

Władysław Zabierowski, gorliczanin w swoim „Dzienniku okupacyjnym od 23 lipca 1944 do 16 stycznia 1945 r.” zanotował:

Na krótko przed południem rozpoczyna się bombardowanie. Trwa blisko dwie godziny. Kilka rozbitych domów, zabici i ranni. Dokładnie o godz. 16.10 wkraczają od strony Stróżówki szperacze Armii Czerwonej. Nazajutrz rano w mieście jest pełno żołnierzy wyzwolicieli.

^{Rosyjscy "wyzwoliciele" na ul. Stróżowskiej. Gorlice, 16.01.1945r. (Fot. Władysława Zabierowskiego ze zb. Mateusza Zabierowskiego)}

Tuż po wkroczeniu do Gorlic "wyzwoliciele" przystąpili do wprowadzania swoich porządków. Nastąpiły przesłuchania mieszkańców Gorlic przez NKWD. Odbywały się one w budynku Sklarczykówki – jak na ironię dawnej siedzibie gestapo, gdzie w czasie okupacji niemieckiej wielu gorliczan straciło życie.

Tak więc, zwycięstwo nad Niemcami nie dla wszystkich oznaczało nadzieję na lepsze i bezpieczniejsze życie. Sowieckie służby z NKWD na czele działały bardzo sprawnie, wykorzystując agenturę istniejącą jeszcze przed wojną, by zdusić w zarodku możliwość działań podziemnych.

NKWD aresztuje znanych gorliczan

18 stycznia 1945 roku nastąpiły pierwsze aresztowania. Uwięziono m.in. adwokatów Antoniego Gumułkę, Władysława Mnerkę, Mieczysława Mowczanowskiego, nauczyciela Adama Wójcika, Bogdana Jaciowa, Gracjana Strutyńskiego, Wacława Steina, lekarza Leonarda Otęskiego, Franciszka Przepiórę, Piotra Musiała, Tadeusza Boczonia, Stanisława Bartyzela i ziemian: Tadeusza Długosza oraz Kazimierza Mrazka. Wszystkich zatrzymanych, po śledztwie w Gorlicach pędzono pieszo do Nowego Sącza. Każda próba ucieczki karana była śmiercią. O tym, że nie były to puste słowa, świadczy fakt, iż podczas wyprowadzania aresztowanych ze Szklarczykówki taką próbę podjął Henryk Sadowski – były policjant. Został zastrzelony na miejscu.

Z Nowego Sącza po przesłuchaniach więźniów przewieziono do Sanoka. Tam zorganizowano transport i wywieziono ich do Związku Radzieckiego, następnie umieszczając w łagrze mieszczącym się w miejscowości Bułanasz nad rzeką Ob. Wiem, że niektórzy (np. Antoni Gumułka czy Bogdan Jaciow) już stamtąd nie wrócili.

Mieszkańcy Gorlic pisali prośby o ich uwolnienie, ale władza nie reagowała na nie.

W piśmie z 19 lipca 1945 roku, skierowanym do Wydziału Konsularnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, z nagłówkiem „Prośba zbiorowa w sprawie uwolnienia 24 Polaków” czytamy:

Wiadomość o aresztowaniu wstrząsnęła [...] społeczeństwem gorlickim – wymienieni bowiem znani są ogółowi jako szlachetni patrioci – Polacy, którzy wiele dobrego zdziałali dla ludności podczas okupacji niemieckiej, tak moralnie, jak i materialnie. Nie było, zdaniem opinii społeczeństwa całego, żadnej przyczyny do aresztowania, nastąpić ono mogło chyba tylko na podstawie donosów jednostek, które kierowały się urazą osobistą.[...] Społeczeństwo gorlickie, patrząc na smutny los opuszczonych rodzin i znając nieposzlakowane sprawowanie się aresztowanych, zwraca się z gorącą prośbą o uwolnienie nieszczęśliwych i o umożliwienie im życia w wolnej Polsce i pracowania dla jej dobra oraz dla swych rodzin.

Cytowana prośba o uwolnienie aresztowanych została przez władze zignorowana. Większość zatrzymanych z tego i następnych transportów spędziła na Syberii prawie trzy lata, a wiele osób tam zmarło i zostało pochowanych na „nieludzkiej ziemi”. Rodziny nigdy nie odnalazły ich grobów. Tak rozpoczęła się odzyskana wolność po okupacji niemieckiej.

Zobacz więcej ciekawych artykułów z cyklu "Gorlice z dawnych lat" - kliknij poniższy banner!