Groza tamtych dni – likwidacja getta w pamięci gorliczan cz.3 - ostatnia

19 sierpnia 1942 roku Gorlice zamarły. Ludzie pochowali się w domach i ze zgrozą zza okien obserwowali końcowy etap życia gorlickiej społeczności żydowskiej. Nie wszyscy z opuszczonymi rękami i bezradnością patrzyli na to, co Niemcy robią. Byli gorliczanie, którzy ryzykując własnym życiem próbowali ratować Żydów. Do takich ludzi należał między innymi Jan Benisz.

Wspomnienia Sabiny Bruk, Żydówki uratowanej przez Jana Benisza:

Gdy przestałam pracować w magistracie, sytuacja nasza znacznie się pogorszyła. Wówczas przyszedł z pomocą Benisz. Przynosił do getta kartki żywnościowe, które otrzymywali tylko Polacy. Wychodziłam wówczas nielegalnie z getta i szłam do polskich sklepów, gdzie otrzymywałam na te kartki żywność. … „ Benisz pomagał w ten sposób także adwokatowi dr Aleksandrowiczowi… i udało mu się także uratować jego córkę – Irkę…

...Kilkanaście dni przed akcją likwidacyjną, Benisz wskazał nam miejsce na cmentarzu katolickim, które miało nam służyć za kryjówkę… Poza tym podał nam także adres polskiej rodziny ogrodników nazwiskiem Chwastowicz, gdzie możemy również skryć się w wypadku niebezpieczeństwa…

Rodzina Bruków ( matka Sabiny, Sabina, jej brat, ciotka z córeczką) opuściła nielegalnie getto i na parę godzin została u Chwastowiczów. Ukrywanie się uznali za bezcelowe i wrócili do getta, które było już szczelnie obstawione. Pozostali w getcie Żydzi zatrudniani byli przy różnych pracach. Sabina zaczęła pracować na folwarku Wrońskich na prośbę Jana Benisza zaprzyjaźnionego z Wrońskimi.

Kiedy Sabinie zaczęło grozić niebezpieczeństwo, zięć Wrońskiego, Horodyński z Beniszem przeprowadzili ją nocą do pani Tokarskiej w Stróżówce, która miała troje małych dzieci. Ta udzieliła jej bezinteresownie schronienia wiedząc o tym, że jej i dzieciom grozi za to śmierć. Następnym miejscem ukrywania Sabiny Bruk stał się klasztor w Kobylance , gdzie przebywała aż do wyzwolenia. Benisz w dalszym ciągu jej pomagał a po jego tragicznej śmierci, Sabinie pomagała żona Jana Benisza, Helena.

"Sprawiedliwy wśród Narodów Świata"

Jan Benisz, kwatermistrz w Komendzie AK Obwodu Gorlice i naczelnik Biura Aprowizacyjnego Magistratu w Gorlicach zginął wraz ze swoimi synami Lechem i Mieczysławem w 1943 rozstrzelany w Rozwadowie. Za uratowanie Sabiny Bruk w 2018 roku uhonorowany został pośmiertnie medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Nagrodę wręczyła ambasador Izraela na ręce wnuka, Jacka Boczonia.

Gorliczanie przerzucali przez płot żywność i wodę

Wśród gorlickich Żydów, którzy przeżyli wojnę znaleźli się adwokat Erwin Aleksandrowicz i jego córka Irena. Podczas okupacji, zanim Niemcy utworzyli getto, mieszkali oni przy ulicy Stróżowskiej, w domu sióstr Wygrzywalskich. Podczas likwidacji getta, siostry Wygrzywalskie namówiły kolejarzy, aby uwolnili oni Aleksandrowiczów z wagonu kolejowego, mającego zawieźć ich do obozu koncentracyjnego. Ponieważ siostry zapewniły im schronienie a potem wyjazd z Gorlic, przeżyli.

Los Żydów nie był obojętny wielu Polakom. Żydzi spędzeni do Buciarni czekali na jakąkolwiek pomoc, a szczególnie na żywność. Wielu gorliczan przychodziło tam wtedy pod ogrodzenie i starali się przerzucić wodę i jedzenie.

O tym wspomina prof. Stefan Zabierowski:

Mama dowiedziała się, że gorliccy Żydzi są uwięzieni w obszernym budynku, zwanym "buciarnią". Mama wzięła butelkę z kawą z mlekiem i proszki od bólu głowy i poszła pod ową buciarnię. Przekupiła strażnika Ukraińca, by wywołał znajomą Żydówkę. Kiedy owa znajoma podeszła do wejścia, mama stwierdziła, że ta trzydziestoletnia kobieta w ciągu jednej nocy prawie całkiem osiwiała.

Cykl artykułów przygotowała Urszula Karasińska. Dużą część opowieści świadków z cyklu będzie można usłyszeć także podczas etiudy teatralnej, która odbędzie się 19 sierpnia o godz. 18:00 na Dworzysku.

[CGK]369[/CGK]

[ZT]12684[/ZT]

[ZT]12683[/ZT]