Gorlicka pamięć o powstaniu styczniowym

Pierwszym znakiem pamięci gorliczan o powstaniu styczniowym jest pomnik powstańców na cmentarzu parafialnym, który poświęcono 1 czerwca 1913 roku. Powstał z inicjatywy Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” dla uczczenia 50. rocznicy wybuchu powstania styczniowego. Zaprojektował go Zygmunt Fedorski ze Lwowa. Kiedy w latach 1963 – 1964 odnawiano pomnik, po bokach cokołu umieszczono nazwiska ochotników – powstańców z ziemi gorlickiej. Tablice ufundowała gorlicka Polonia ze Stanów Zjednoczonych. Ponowną renowację pomnika przeprowadzono w 2013 roku. Od ponad 100 lat gorliczanie składają tam kwiaty i palą znicze, pamiętając o tych, którzy walczyli o naszą niepodległość.

Przy ulicy Węgierskiej stoi krzyż z datą 1863. Dotyczy więc z całą pewnością powstania styczniowego. Niestety nie dotarłam do żadnych informacji związanych z jego budową, autorem lub fundatorem. O krzyż dbają okoliczni mieszkańcy, składają kwiaty i palą znicze. Jeśli ktoś z czytających ten artykuł zna jakieś fakty dotyczące tego krzyża, bardzo prosimy o kontakt z redakcją portalu.

Pamiętamy też do dzisiaj o Andrzeju Kujawskim, który żył w latach 1843 – 1937, a zmarł jako ostatni z gorlickich ochotników, biorących udział w powstaniu styczniowym. Był on powroźnikiem (rzemieślnik wyrabiający powrozy, liny), mieszkał przy ulicy Cmentarnej i Stróżowskiej.

^{na zdjęciu: dzieci z sąsiedztwa z Andrzejem Kujawskim}

Jako ochotnik brał udział w bitwie pod Komorowem. Został tam ranny w nogę i dostał się do niewoli. W 1867 roku, w wyniku carskiej amnestii powrócił do Gorlic, gdzie cieszył się powszechnym szacunkiem. Brał czynny udział w życiu społecznym Gorlic, uczestnicząc we wszystkich uroczystościach państwowych do końca życia.

^{Andrzej Kujawski w trakcie uroczystości (siedzi na krześle)}

Przy ulicy Stróżowskiej mieszkał też inny powstaniec styczniowy, Andrzej Chwastowicz (1842 – 1924). Jego ojciec, Chwastow, pułkownik wojsk carskich przeszedł wraz z synem Andrzejem na stronę powstańców. Pojmany przez Rosjan, został rozstrzelany za zdradę, a syn Andrzej, uznany za nieletniego znalazł się w obozie. Wydostał się stamtąd wywieziony pod krynoliną właścielki jakiegoś dworu. Po wielu perypetiach i zmianie nazwiska na Chwastowicz osiadł w Gorlicach.

^{Rodzina Chwastowiczów — od prawej Andrzej Chwastowicz ( powstaniec), pośrodku siedzi Stanisław, jego syn, z lewej żona Andrzeja, ich córka i zięć (ze zb. W. Chwastowicza)}

Pogrzeb Andrzeja Chwastowicza w 1924 roku stał się uroczystością państwową, uświetnioną pierwszym w niepodległej Polsce występem orkiestry wojskowej z Nowego Sącza.

Kiedy w 1937 roku zmarł ostatni gorlicki powstaniec, Andrzej Kujawski, jego pogrzeb, w obliczu grożącej wojny, stał się wielką manifestacją patriotyczną. Na prośbę rodziny, zamiast kwiatów składano datki na rzecz Komitetu Opieki nad Grobami Weteranów 1863 roku. Pogrzeb zorganizowała Powiatowa Federacja Związku Obrońców Ojczyzny w Gorlicach i wzięło w nim udział kilka tysięcy osób. Pochowano go w grobowcu Andrzeja Chwastowicza na prośbę burmistrza Kwaskowskiego.

Pani Maria Chwastowicz, prawnuczka Andrzeja Chwastowicza, pamięta, że kiedy chowano jej dziadka Stanisława w 1961 roku, na trumnie Andrzeja Kujawskiego leżała jeszcze jego powstańcza czapka.

Więcej informacji znajdziecie Państwo w mojej książce o ulicy Stróżowskiej i na stronie internetowej MBP, w przeprowadzonym przez mnie wywiadzie dla Świadków Lokalnej Historii z panią Marią Chwastowicz.