Ustawowa wspólność majątkowa jest głównym ustrojem majątkowym ustanowionym przez ustawodawcę, a zatem obowiązuje ona z mocy prawa, niezależnie od woli małżonków.
Z chwilą zawarcia małżeństwa następuje powstanie ustawowej wspólności majątkowej między małżonkami i cały majątek, który zgromadzą od momentu ślubu, wchodzi w skład majątku wspólnego. Zalicza się do niego, chociażby wynagrodzenia, dochody z prowadzonej działalności, zakupione po ślubie nieruchomości oraz ruchomości. Nie można jednak zapominać, że niektóre składniki majątku, pomimo iż zostały nabyte w trakcie trwania małżeństwa, nie wejdą do majątku wspólnego małżonków, w tym przede wszystkim przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę. Powyższe kwestie reguluje prawo rodzinne a konkretnie przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Gdy małżonkowie chcą zmienić zasady wspólności majątkowej, muszą się zdecydować na sporządzenie intercyzy, która jest małżeńską umowa majątkową regulującą obowiązujący między małżonkami ustrój majątkowy. Intercyza może być zawarta wyłącznie w formie aktu notarialnego. Oznacza to, że przyszli małżonkowie nie mogą zawrzeć takiej umowy w innej formie, gdyż będzie ona z mocy prawa nieważna, dlatego aby ją ustanowić przyszli małżonkowie powinni udać się do notariusza najpóźniej dzień przed ślubem. Sporządzony dokument nabierze mocy prawnej w dniu ślubu, jednakże gdyby z różnych powodów do ślubu nie doszło, to zawarta umowa traci swoją ważność.
Podobna umowa może być zawarta także po zawarciu związku małżeńskiego, czyli rozdzielność majątkowa. Tak jak w przypadku osób zamierzających wstąpić w związek małżeński mogą: rozszerzać, ograniczać czy całkowicie wyłączyć wspólność ustawową tworząc w ten sposób rozdzielność majątkową. Również i w tym przypadku ustawodawca przewidział zawarcie takiej umowy w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Aby ustanowić rozdzielność majątkową wymagana jest zgoda obojga małżonków, lecz w przypadku, gdy jeden z małżonków nie wyraża takiej woli, jest możliwe ustanowienie tzw. przymusowej rozdzielności majątkowej. Każdy z małżonków z ważnych powodów może wystąpić do sądu z żądaniem ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej składa się do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania małżonków lub ostatniego wspólnego miejsca zamieszkania małżonków, jeżeli chociaż jedno z nich nadal tam mieszka. Warto w tym miejscu nadmienić, że jednym z ważnych powodów uzasadniających powyższe żądanie może być np. separacja faktyczna małżonków czy też niegospodarność lub trwonienie majątku wspólnego przez jednego z małżonków. Gdy sąd uwzględni takie żądanie, to zasadą jest, że rozdzielność majątkowa między małżonkami powstaje z dniem wskazanym w wyroku, jednakże w wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa.
Istotną kwestią jest odpowiedź na pytanie, jakie są następstwa w przypadku, gdy podczas trwania intercyzy dochodzi do śmierci jednego z małżonków lub następuje rozwód. W pierwszym z wymienionych przypadków współmałżonek pozostający przy życiu dziedziczy majątek po zmarłym, natomiast w przypadku rozwodu, każda ze stron zachowuje swój majątek zgodnie z ustaleniami zawartymi w umowie.
Należy wskazać, że z umową rozdzielności majątkowej najczęściej będziemy mieć do czynienia w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą. W przypadku prowadzenia przez któregokolwiek z małżonków działalności gospodarczej ustrój rozdzielności majątkowej pozwala na szybkie i samodzielne podejmowanie przez niego decyzji gospodarczych przy jednoczesnym ograniczeniu jego odpowiedzialności majątkowej z tytułu prowadzonej działalności do jego majątku osobistego – tym samym stanowi zabezpieczenie interesów drugiego małżonka.
Wspólność małżeńska wywołuje daleko idące skutki prawne na wszelkich polach życiowych, dlatego w każdym przypadku małżonkowie powinni dokonać analizy swojej sytuacji ekonomicznej oraz planowanych przyszłych zobowiązań – tak aby zdecydować czy w przypadku ich związku małżeńskiego rozwiązaniem najbezpieczniejszym dla każdego z małżonków będzie ustanowienie rozdzielności majątkowej.
Artykuł opracowany przez: Kancelaria Adwokacka adwokat Artur Ślemp https://as-adwokat.pl