Gorlice. 77 lat temu hitlerowcy zlikwidowali getto

Dokładnie 77 lat temu, 19 sierpnia 1942 roku z Gorlic do obozu zagłady w Bełżcu wywieziono 2500 obywateli miasta pochodzenia żydowskiego. Dziś w rocznice tych wydarzeń,u zbiegu ulic Strażackiej i Krzywej  pod pamiątkowym obeliskiem odbył się Apel Pamięci

W okresie pomiędzy I, a II wojną światową 90% sklepów i 30% warsztatów rzemieślniczych funkcjonujących w Gorlicach należało właśnie do osób pochodzenia żydowskiego. Wyrazem aktywności żydowskiej i jej znaczenia w życiu Gorlic był udział jej przedstawicieli we władzach miasta. W 1924 r. w skład rady miejskiej wchodziło 22 Żydów, a w 1933 r. - 20. W 1924 r. w wyborach samorządowych w powiecie gorlickim wybrano 23 osoby pochodzenia żydowskiego, w tym 7 ortodoksów i 16 syjonistów. W latach 1938 – 1939 w wyniku emigracji Żydów z Austrii, Niemiec i Czechosłowacji do Gorlic przybyło kilkuset nowych osadników. Wraz z wybuchem II wojny światowej część gorlickich Żydów uciekła na wschód, na ziemie zajęte przez Związek Radziecki.

W październiku 1941 r. utworzono na terenie Gorlic getto, składające się z dwóch części: rejon Dworzyska i rejon Garbarni. Przywożono tutaj także mieszkańców z okolicznych miejscowości. Od wiosny 1942 roku zaczęła się stopniowa, lecz systematyczna akcja likwidacji Żydów w gettach. Rozpoczęli Niemcy wraz z policją  ukraińską stopniowe mordowanie Żydów.

Hitlerowcy zdecydowali o ostatecznej eksterminacji gorlickich Żydów. Na dzień całkowitej likwidacji wyznaczono środę 19 sierpnia 1942 roku.

„Na stacji kolejowej formowano 19 sierpnia ogromny, złożony z ok. 60 wagonów transport. Dowożono tam Żydów z placu Dworzysko samochodami ciężarowymi, a część popędzano pieszo mordując po drodze osoby nienadążające w szybkim marszu. Pieszo sprowadzono również grupy przetrzymywane w pobliskiej Buciarni. Pociąg składał się z około 60 wagonów i z uwagi na długość nie mieścił się w całości na torze przyjęciowym. Bezpośrednio po przybyciu podzielony został na 3 części, z czego jedna część pozostała na torze przyjęciowym, druga na torze nr 2, zaś trzecia część to jest około 20 wagonów została podstawiona na tor nr 7 pod załadunek z rampy.

Około godz. 10-ej zaczęły przybywać pierwsze grupy pod strażą służby niemieckiej. W akcji załadunku brało udział gestapo, jako koordynator akcji, a także policja niemiecka i wojsko. Każda grupa ludzi była obstawiona uzbrojonymi i w ten sposób doprowadzana do rampy załadowczej.

Akcja ładowania pierwszej grupy wagonów zakończona została w porze południowej i wagony te zostały przestawione na tor 3, zaś pod rampę podstawiona druga grupa wagonów. Do stacji doprowadzane były następne grupy ludzi do załadowania. Po podstawieniu trzeciej grupy wagonów załadunek odbywał się w dalszym ciągu. Po załadowaniu ostatniej grupy wagonów pociąg został zestawiony i odbywały się czynności związane z przygotowaniem pociągu do odjazdu. Niemcy zatrudnieni przy załadunku opuszczali teren stacji, zaś ci, którzy stanowili obsługę pociągu, ściągali ku czołu składu do swojego wagonu na posiłek. Gestapowcy odjechali i opuścili teren stacji. W wyniku akcji polskich kolejarzy z wagonów uciekło ok.40 osób. Większość z nich po stwierdzeniu, że ich mieszkania są puste, a ulice getta patrolowane przez Niemców i Ukraińców wróciła do wagonów dobrowolnie. 

Gorliccy Żydzi zostali zamordowani w Bełżcu prawdopodobnie 20 sierpnia 1942 r. 

źródło: „Żydzi gorliccy” W. Boczoń

od Redakcji:

Dzisiejsza uroczystość przynosi niezwykle smutną refleksję. W uroczystości udział wzięło zaledwie 10 osób (w tym przedstawiciele władz lokalnych, przedstawiciele Sądeckiego Sztetla oraz strażnicy miejscy)! Bez wątpienia w kategorii "wstydu" można uznać fakt, że 21 osobową Radę Miasta reprezentowało zaledwie dwoje radnych w osobach Marii Ludwin i Roberta Ryndaka, zaś 23 osobową Radę Powiatu Gorlickiego tylko jeden radny Roman Dziubina. O ile w imieniu burmistrza Gorlic występował jego zastępca tak ze Starostwa Powiatowego nie pofatygowała się ani Pani starosta, ani jej zastępca. Jeden ze zniczy zapaliła stojąca z boku kobieta, która złożyła go tuż po zakończeniu części oficjalnej. W trakcie odczytywania Apelu Pamięci choćby na chwilę nie zatrzymała się ani jedna osoba przechodząca obok.