Utrata głosu, czyli afonia to zaburzenie wynikające z nieprawidłowości w przebiegu procesu fonacji, oddychania lub artykulacji, czego efektem jest brak możliwości wydobywania dźwięków. Często towarzyszy chorobom dróg oddechowych, w szczególności gardła i krtani, ale może mieć także podłoże anatomiczne lub psychiczne. Bez względu na przyczynę, utrata głosu uniemożliwia naturalną komunikację z otoczeniem. W jakich schorzeniach występuje bezgłos?
Tworzenie głosu to czynność, która wynika z prawidłowego zwarcia, umiejscowionych w krtani fałdów głosowych i ich drgań, powstałych wskutek wydychanego pod ciśnieniem powietrza. Dźwięk tworzony jest poprzez naprzemienne rozwieranie i zwieranie fałdów głosowych (strun głosowych). Następnie dźwięk przechodzi przez jamy rezonacyjne: gardłową, nosową lub ustną i w tych kanałach ulega modyfikacji. Składowe akustyczne głosu to: częstotliwość, barwa, poziom głośności oraz czas trwania dźwięku. Wydawanie określonych, dźwiękowych elementów mowy, czyli głosek jest wspierane przez pracę mięśni głosowych, podniebienia, języka i warg. Mięśnie oddechowe mają za zadanie przekazywać na struny głosowe powietrze. Jama ustna i gardło są narządami rurowymi, które mogą współgrać z dźwiękami o różnej wysokości. Krtań pełni funkcję fonacyjną, a ta może podlegać kontroli świadomej lub autonomicznej. Skoordynowanie mięśni głosowych, oddechowych i artykulacyjnych dokonuje się odruchowo. Emocjonalne uwarunkowanie głosu odbywa się ludzkim mózgu, a dokładnie śródmózgowiu.
Barwa i ton głosu są zróżnicowane według wieku i płci.
Powstawanie głosu w prawidłowych warunkach powinno być procesem przebiegającym naturalnie, bez wysiłku. Wówczas struny głosowe zwierają się z tak zwanym miękkim nastawieniem, w momencie, gdy z płuc dociera do nich powietrze. Słaby, szumiący głos jest spowodowany zbyt późnym zwieraniem się fałd głosowych. Utrata głosu może być konsekwencją niedowładu mięśni krtani, wówczas struny głosowe nie zwierają się w prawidłowy sposób. Zaburzenie kurczliwości mięśni głosowych uniemożliwia wydawanie dźwięków, a przez otoczenie słyszalny jest jedynie szept. Afonia w tym przypadku może być spowodowana zwiotczeniem lub anatomicznym uszkodzeniem mięśni krtani.
Zbyt długo utrzymujące się napięcie mięśni krtani może powodować pojawienie się obrzęków, guzków głosowych oraz mikrourazów włókien mięśniowych. Tego typu zmiany w skrajnych przypadkach, wymagają interwencji chirurgicznej. Zwykle jednak proces terapii rozpoczyna się od specjalistycznej rehabilitacji.
Utrata głosu o podłożu psychicznym nosi miano afonii psychogennej lub czynnościowej. Zaburzenie, w wyniku którego dochodzi do utraty głosu, nie ma związku z anatomicznymi uszkodzeniami narządu. Najczęściej czynnościowa utrata głosu jest wynikiem długotrwałych napięć, przeżyć, konfliktów lub nagłego stresu wywołanego traumatycznym wydarzeniem, takim jak np. śmierć bliskiej osoby. Bezgłos może nastąpić nagle lub postępować w czasie. Schorzenie to ma charakter nawrotowy. Istotną rolę w przypadku psychogennej utraty głosu ma prawidłowa diagnostyka, która wskaże na faktyczną przyczynę afonii. Bardzo często pacjenci błędnie poddawani są długotrwałej farmakoterapii, która nie przynosi oczekiwanych efektów. Specjalistą, do którego powinna zgłosić się osoba z afonią czynnościową, jest foniatra.
Utrata głosu może być także wywołana infekcją dróg oddechowych. Najczęściej jest to zapalenie krtani. Do choroby dochodzi poprzez zakażenie wirusowe lub bakteryjne gardła, lub jest ona następstwem przeciążenia strun głosowych. Schorzenie obejmuje powierzchniowo błonę śluzową krtani, a objawy towarzyszące chorobie to ból, pieczenie gardła i krtani, odczuwanie suchości, chrypka lub całkowita utrata głosu.
W przypadku zapalenia krtani, oprócz wdrożenia zalecanej przez lekarza farmakoterapii, warto zadbać o wzmocnienie układu odpornościowego w walce z infekcją. Preparaty lecznicze na bazie pelargonii afrykańskiej, jeżówki purpurowej i aloesu drzewiastego wspierają pracę układu immunologicznego i pomagają organizmowi w walce z infekcjami.
